LAN MAN HỒI ỨC VỀ HOÀNG LỘC

                                      

           *Thấy bài viết này của anh Phạm Đạt Nhân trên blog's đồng hương Quảng Bến Tre.
                             Mang về đây ngay. Và xin chỉnh sửa một số..tam sao thất bổn. HL

          
Tôi với Hoàng Lộc không có duyên thơ cũng không là văn hữu song học chung trường và ở cùng quê (Quảng Nam). Tôi đọc thơ anh, ngâm thơ anh nhiều hơn là những cuộc chuyện trò (bù khú) cùng anh. Dường như anh cũng không biết tôi vì học chung trường nhưng không chung lớp. Anh học trên tôi một lớp. Song tôi thì rất biết anh vì hồi đó anh đã nổi tiếng làm thơ hay từ những năm đầu của bậc Trung học. Xứ Quảng quê tôi là một xứ thơ; nhiều nhà thơ nổi tiếng đã làm thơ hay từ nhỏ như Bùi Giáng, Hoàng Lộc, Tường Linh ..vv..Tôi thích thơ Hoàng Lộc vì thơ anh trung thực với lòng mình; đặc biệt là anh sử dụng ngôn ngữ thơ một cách linh hoạt tài tình nhẹ nhàng như một anh chàng làm xiếc tung hứng tài ba .

Vào những năm 1959- 1960 tôi từ Đại Lộc xuống Hội An học trung học ở trường Trần Quý Cáp; có một thời gian tôi ở trọ ở lò bánh mì bà Xứ gần miếu ông Cọp - Xóm Mới. Từ miếu ông Cọp có con đường mòn dẫn ra nghĩa địa Thanh Minh (*) và ngang nhiều chùa cổ như Phước Lâm, Long Tuyền ...Nhà của Hoàng Lộc ở cách chỗ tôi trọ không xa; có những lần đi học tôi lẻo đẻo theo anh nhưng không dám làm quen với anh vì mặc cảm " học trò nhà quê thấy cức dê kêu thuốc tể, thấy củ nghệ kêu củ gừng " ; hơn nữa lúc đó anh đã nổi tiếng thơ hay trong trường !. Nhớ lại hình ảnh  đó thiệt là giống y như một kẻ tình si vậy !! Dáng người anh cao dong dõng, mảnh khảnh, bước những bước khoan thai sang trọng ..Ôi, tựa như tôi thấy chàng Kim đang "lần bước dặm xanh" vậy !

Thế hệ của chúng tôi hồi đó ít có người vào được Đại học. Bởi hết tú tài là phải vào quân trường :  "Chàng tuổi trẻ vốn dòng hào kiệt, xếp bút nghiên theo việc đao cung"
Trong những năm tháng chinh chiến tôi vẫn đọc thơ anh trên các trang tạp chí nguyệt san, bán nguyệt san. Mặc cho khói lửa chiến tranh, văn học miền Nam thời đó vẫn trăm hoa đua nở về học thuật cũng như về sáng tác. Thật không công bằng và uổng phí khi loại bỏ dòng văn học từ 1954 đến 1975 ở miền Nam !
 
Thơ Hoàng Lộc mãi mãi là thơ tình muôn thuở. Thơ tình Hoàng Lộc luôn có giọng đằm thắm bao dung độ lượng dù bị tình phụ. Mặc dù đôi khi nổi dóa chửi đổng song chỉ thống trách chứ không oán trách :
      

      Cứ mười đứa là cả mười bất nghĩa
      Như ta đây rồi sẽ khổ vì em
     
Trong suốt thời gian ở tù (**) rồi ra tù, thơ anh có giọng u uẩn về tình đời, tình người ..và ( thật là hiếm ) ...lại nghe anh chửi ...đổng  :
     

     Mồ tổ nhà em đồ bất nghĩa
     Một năm hai tháng đã quên rồi
     Ta như con chó không buồn sủa
     Chỉ gầm gừ ngó cuộc tình trôi
   
Nhưng rồi anh cũng lắng lòng nhìn lại mọi chuyện, suy ngẫm cái lẽ vô thường , biến dịch mà chấp nhận đổi thay !.....

     anh từng mặc ca sa- bưng bình bát
     đi quanh cõi đời những được và thua
     một lần qua nhà em anh đứng lại
     nghe nặng đôi tay, anh quay về chùa
     

     mở bình bát ra : trang thư tình em thơm ngát
     anh mới hay mình là đứa chân tu
                                                                                   (khất thực)

Có một số người cho rằng thơ Hoàng Lộc là thơ thất tình. Thật ra thơ Hoàng Lộc không phải là kiểu thơ thất tình của kẻ phàm phu mà là sự hụt hẫng, thất vọng trong tình đời, tình mộng . Nói theo cách nói của Xuân Diệu " Yêu rất nhiều mà chẳng nhận bao nhiêu ". Hoàng Lộc yêu đời, yêu cuộc sống, yêu lý tưởng, yêu cái nhan sắc diễm lệ trời ban của người thiếu nữ; yêu cái mỹ miều hiền thục của các giai nhân - mà giai nhân thường nan tái đắc  (" người như em hồ dễ gặp hai lần "). Không riêng gì Hoàng Lộc, các thi sĩ  đều có một trái tim yêu như thế . Về điều nầy thì nhà thơ Bùi Giáng có một nhận định rất hay : " Người bình thường có thể cưới nhiều vợ mà yêu rất ít; nhưng thi sĩ thì yêu rất nhiều mà vợ thì chỉ có một , có khi lại là  không " . Tình mộng nguy nga, nghĩa đời thành tựu là sự toàn bích là điều hướng lý tưởng mà ai cũng mong  đạt tới. Nhưng " Trải qua một cuộc bể dâu " (Nguyễn Du) ta khó tránh những chuyện đau lòng :
     
     Trước đổi đời danh sĩ cũng lêu bêu
     Hà huống gì ta một thằng say rượu
      
 Một  thân phận là một mảnh đời - với Hoàng Lộc là ...một xó đời !
             ......
     Xó đời ta ơi bút cùn mực nhạt
     Em nhìn lui mới biết chuyện không đành
     Nhưng nếu chút lòng xưa em chẳng khác
     Thì đọa đày ta dễ uổng thân xanh

     Trăm năm đó em vẫn là con sáo
     Thiếu gì đường bay mà phải qua sông
     Tình đến thế mà lưng chừng em bỏ
     Đời thơ ta rồi cũng bỏ lưng chừng

     Vẫn tin được em chưa hề bất nghĩa
     Ta ru ta bằng một tiếng thở dài
     Tình muốn lớn mà lòng em không thể
     Đời phải buồn cho đủ những cơn say
                                                                          (Từ xó đời ta)

Em bất nghĩa mà " vẫn tin được em chưa hề bất nghĩa ". Bởi không phải tại em mà tại tình đời thay trắng đổi đen .            
    
     Ta bức tóc giữa tang điền thương hải
     Phải chi lòng em còn chỗ dung thân
                                                                          (Từ xó đời ta)

Nhớ lúc trước hồi  tôi còn ở Đại Lộc, một số anh em ở Đại Lộc - Quảng Nam  yêu thơ Hoàng Lộc và rất khoái bài thơ " Về Hội An uống rượu đợi người " của anh nên thường tập hợp nhau lại để cùng nhau bình và túy lúy ngâm bài thơ đó vô cùng thích thú. Qua anh Xuân Thống ở Điện Bàn, có lần chúng tôi mời được Hoàng Lộc lên Đại Lộc chơi và hỏi anh một số từ còn hồ nghi trong bài thơ  . Tối hôm đó tại nhà của Nguyễn Giúp chúng tôi được thưởng thức một buổi tiệc thơ ấm cúng do Hoàng Lộc thết đãi mà bây giờ tôi vẫn còn ao ước được thêm một lần lập lại ......Hoàng Lộc đọc cho chúng tôi nghe những bài thơ anh mới sáng tác . Anh vô cùng ngạc nhiên khi nghe tôi ngâm bài thơ " Về Hội An uống rượu đợi người " trong đó có một số từ ngữ bị ...tam sao thất bản ! Anh lại cũng rất khoái chí khi thấy thơ mình bị "xã hội hóa" và trở nên "toàn bích" ( như một số anh em quyết chí khẳng định)!        
  
    VỀ HỘI AN UỐNG RƯỢU ĐỢI NGƯỜI (1)

    Đời nhỏ tưởng chừng dăm hớp rượu
    Ô hay hồn đã chật hồn sầu
    Ta kiếm quẩn quanh trời cố xứ
    Hồng nhan hồng nhan ta chiêm bao

    Nhớ em suốt cả mùa lưu viễn
    Ta đây nào khác đứa cùng đường
    Thế sự nhi nhô loài mắt trắng
    Ngựa què ta cũng mỏi tay cương

    Nhớ em từ độ trăng tròn khuyết
    Quán cuồng hào sĩ lệ rưng rưng
    Như ta há dễ một lần ta khóc ( mà khóc thật )
    Em hát liêu trai khúc nguyệt cầm

    Về đây chợt nhớ Trường Giang rộng
    Ngựa cổ cười khinh mùa phong yên
    Du tử tài hoa anh lỡ vận
    Rượu nồng đâu nỡ đợi tay em

    Cố hương chừ mặc ta say khướt
    Thôi trăng rồi cũng khuất đầu non
    Tình vụn như rượu nồng ta lỡ sặc
    Hồng nhan ơi em có thương giùm

Năm 2003 tôi may mắn được đọc tập thơ "Qua mấy trời sương mưa" của Hoàng Lộc . Và một nỗi xúc cảm đã khiến tôi  cảm tác :
                        
  
    ĐỌC THƠ HOÀNG LỘC QUA MẤY TRỜI SƯƠNG MƯA  
  
    Đọc thơ anh tôi ngắm lại mình
    Về những tháng năm sách đèn nơi phố Hội
    Những bạn bè bao lần rong phố
    Những cuộc tình si ngốc nghếch ngô nghê

    Anh đã nóí giùm tôi mộng đời trai trẻ
    Mộng ngày xanh khanh tướng công hầu
    Những ước mơ thư kiếm một thời
    Nhưng thương hải cũng hoài thương hải

    Mộng không thành về yêu " loài con gái"
    "Con gái con gung" bất nghĩa bất nghì
    Chỉ còn rượu anh tợp vào túy lúy
    Nói ngọng nói ngoa bù lu bù loa

    Hoàng Lộc ơi , 'con nai vàng ngơ ngác '
    Từng thu xưa thu chết lá thu vàng
    Chừ đâu phải thời Xuân thu chiến quốc
    Kẻ sĩ hàn nho môn khách ..đách ai mời !

Mới đây đọc tập thơ "Cho dẫu phù vân" của anh, tôi thấy thơ anh đã rất trầm lắng, càng bao dung và độ lượng . Tuổi tác tuy có già nhưng trái tim anh rất trẻ, vẫn còn tươi nguyên chuyện tình năm cũ; vẫn thủy chung chắt chiu từng kỷ niệm . Giới trẻ ngày nay mấy ai đã yêu và làm thơ yêu đẹp như Hoàng Lộc ?!


PHẠM ĐẠT NHÂN
_______________________________________________________
( * ) nhạc sĩ La Hối đã an nghỉ tại đây
(**) Bị đi cải tạo
(1) bản gốc từ HL :

đời nhỏ tưởng chừng đôi hớp rượu
ai hay sầu chật một hồn sầu
ta kiếm quẩn quanh trời cố xứ
hồng nhan hồng nhan ta chiêm bao

nhớ em nhớ suốt mùa lưu viễn
ta đây đâu khác đứa cùng đường
thế sự nhi nhô loài mắt trắng
ngựa què, ta cũng mỏi tay cương

nhớ em nhớ buổi trăng tàn khuyết
quán cuồng hào sĩ cũng rưng rưng
như ta dễ một lần ta khóc (mà khóc !)
em hát liêu trai khúc nguyệt cầm

về đây chợt ngó trường giang rộng
ngứa cổ cười khinh mùa phong yên
nương tử - tài hoa anh đã cạn
rượu buồn đâu dám đợi tay em

cố hương chừ một ta say khướt
thôi trăng rồi cũng lấp đầu non
tình vụng như rượu nồng, lỡ sặc
hồng nhan ơi, em có thương giùm ?