Lối vào cõi thơ của thi sĩ Hoàng Lộc thật dễ lạc bước vườn tình mà cũng thật
khó để người đọc khỏi sa chân vào chữ tình. Bạn đọc yêu thích thơ tình Hoàng Lộc
từ trước năm 1975 và hiện nay, thơ ông vẫn có chỗ đứng trang trọng trong lòng
người mộ điệu.
Bạn chớ tìm cách định nghĩa thơ tình Hoàng Lộc làm gì, kẻo sa vào những giăng mắc
tai ương khắp nẻo trong suốt tập “Ngắn ngắn tình si” ! Sao không là “ngăn ngắn”
mà lại “ngắn ngắn”. Có phải vì ngại vấp phải chữ tình mà si dại mãn kiếp nên
trông mong ngắn ngắn để phổ độ cõi lòng “hát thất tình ca, nghe buồn thúi ruột/
mới hay đời rủ lạnh một tà huy…” ? Hay vì rằng chữ tình có thể đo đếm được từ
thuở bình minh cho đến hoàng hôn đời người mà vẫn rất ngắn ? (Hồ dễ trả lời !).
Bởi ai đã từng với tay hái đóa tình mới hay đó là thứ tai ương được hóa duyên từ
hai phía khổ đau và hạnh phúc. Ngẫm cho cùng, tha nhân muôn thuở vẫn không
thoát khỏi vòng tròn đồng tâm của chữ tình, lan tỏa rộng hơn là tấm lòng, là
tình người với nhau. Trong hai câu đề từ tập thơ, thi nhân đã chân thành bày tỏ:
Thật ra anh chỉ yêu một thứ
Là cái không nguôi của tấm lòng
(Phương trời, trang sách cũ)
Cái không nguôi đó từng được hiền sĩ họ Cao, hóa thân vào kẻ tử tội, bật thốt “Thiếu chút nữa, ta đã phụ mất một tấm lòng
trong thiên hạ” (Chữ người tử tù – Nguyễn Tuân). Sự thức ngộ kia phải trải
qua cả chiều dài “không nguôi” của kiếp người hữu hạn mới thấm đặng. Cũng vậy,
ta cần một tấm lòng rộng mở để có thể tự trách lẫn xót xa tự trào:
Thiệt buồn nếu mất ngày xưa
Dày công em – thuở ta chưa đổi lòng
Bài thơ nỡ vội rời trang
Câu thơ cũng chấm qua hàng tỉnh queo
Nước
đổi dòng. Người thay dạ. Câu thơ xuống hàng. Có gì chung ở đây ? Điểm gặp nhau
của cả ba là ở quy luật cuộc đời. Dòng hải lưu ẩn tàng nghịch lưu, nên người có
thể đổi lòng. Vì thế thi nhân chẳng lạ khi câu thơ “tỉnh queo” qua hàng. Luật tự
nhiên thành quy luật đổi thay lòng người. Câu thơ tỉnh khô mà người viết, người
đọc thì rớm lệ. Uổng cho tình ta dày công vun đắp bỗng rẽ về hai phía chơi vơi
như dòng thơ chợt tách ra hai vế độc lập đến sững sờ: “Dày công em – thuở ta chưa đổi lòng”. Đành là không thể cưỡng cầu,
không thể níu lời chia biệt nhưng tấc dạ si tình như ngọn đèn cháy sáng thâu
đêm, cứ hóa thân thành lửa tam muội để “tận hiến”, dẫu sau đó “thân ta có thể sắp
thành tro”. Chẳng hiểu sao đọc bài thơ “Tận hiến” của thi sĩ Hoàng Lộc, người
viết lại liên tưởng đến mấy câu thơ thật đẹp nhưng đượm buồn của nhà thơ Lê
Quang Trang “Lả tả bay trên thành phố
đông người/ Tro quá khứ tình yêu em đã đốt/… Nhưng hãy lọc trong tàn tro đen ấy/
Có những điều đốt mãi chẳng thành tro”. Trong tàn tro quá vãng, có một tấm
lòng không nguôi hướng về, có những ân nghĩa sâu nặng hồ dễ nguôi quên, dù cho
“không thể có em bên đời tôi”:
Ngóc ngách nào của lòng tôi cũng có
Những điều riêng là của tháng ngày chung
(Thu dọn)
Không thể phủ nhận cái khéo của Hoàng Lộc là đưa vào thơ lời ăn tiếng nói dân
dã một cách hợp lí và trữ tình. Dường như thi nhân đã bỏ công thu dọn những rườm
rà hoa mĩ đẩy về phía những thi ảnh ẩn dụ, những điển cố hàn lâm trong một số
bài thơ phảng phất hương vị đẹp xưa u hoài. Những đám mây, dòng sông, cây cầu,
cố xứ, hoa lá vườn hoang, góc phố cũ … hiện lên rõ mồn một mà lại xa vắng ngun
ngút. Nét duyên thầm e ấp tưởng khó khám phá chợt hiển lộ qua những từ ngữ đời
thường, đậm chất Quảng Nam: thiệt cực mớ
đời, thiệt mệt, tiếc đứt tóc, tỉnh queo/ héo queo, bỏ nhau cái một, nông nỗi
đơn sai, khóc ròng, rụng lia chia, điếng lòng, buồn thúi ruột …
Yêu em thiệt cực
mớ đời
Vòng tay nhớ thuở eo người vừa thon
(Bài
nhớ)
Nắm
trong tay thi liệu là chất bột của khẩu ngữ, thành ngữ … thi nhân đã khéo tay
nhào nặn để gột nên hồ: “Em, người dưng –
em như nước lã/ Ta là bột sao chẳng nên hồ?/ Khuấy một đời, còn đây giấc ngủ/ Với
những điều chỉ có trong mơ” (Người dưng)
Thơ
lục bát của ông không nặng về âm vận, không đánh tráo tình cảm để bắt vần lấy
được. Dòng thơ cứ tự nhiên tuôn chảy theo âm hao man mác lạc điệu lỗi vần. Có
những bài, tác giả gieo vần chỉnh mà vẫn rất duyên: “lấy lòng em một đời tôi/ em nhìn xa đến chân trời, thấy không ?”
Hoặc là:
Khi về mỏi cả
đôi tay
Mỏi luôn một chiếc hồn đầy lá khô
Nếu
để tình cảm dẫn đường, khá nhiều người đọc sẽ thích kiểu tỏ bày bình dị, cách
sáng tạo thi ảnh và ngôn ngữ dân gian trong thơ Hoàng Lộc. Thơ ông không kì công
gọt từ đẽo chữ, vướng víu vào các thủ pháp tu từ hay sa lầy trong những định
nghĩa về thơ hiện đại, hậu hiện đại. Ý thơ, tình thơ đôi khi khoác lên bộ lễ phục
trang nhã, đài các nhưng tuyệt không làm dáng cầu kì, cũng không thô vụng sân
si. Hàn lâm nhưng vẫn gần gụi. Cổ điển mà bình dị. Mấy câu thơ không ưa được
chiêm bái ngưỡng vọng mà thích người đọc lại gần chạm tay vào những khắc khoải
dịu êm: “Anh là vua hiền/ Em dịu dàng
cung phi” (Y nguyên ban đầu). Dẫu sau này bể dâu dời đổi: minh quân thành
phế đế, cung phi thành chính hậu của phiên vương lân bang, thì mong độc giả phải
lòng mối tình si ngắn ngắn của thi sĩ Hoàng Lộc niệm tình vớt chút lòng đau rơi
vỡ giữa trang thơ:
Dẫu khóc suốt đời em, tìm chi ra Hán Đế
Anh mòn mỏi mấy trời, cũng đã mất Chiêu Quân
Có ra khỏi ải Nhạn Môn làm con chim đứng hót
Cung cấm vua Hồ thêm những đêm vơi
Dẫu
ai cứng dạ vững ý, không thấy nát lòng đứt ruột khi đọc mấy dòng khắc khoải
trên, thì hãy tìm đọc niềm thê thiết quan hoài của thi nhân Hoàng Lộc trong “Bữa
say ghé chùa Ông Hội An” - một bài thơ say túy lúy mà vẫn giữ cốt cách và tự trọng.
Một đời thơ, thiết nghĩ chỉ cần bạn đọc nằm lòng mỗi bài như thế, thi nhân cũng
đủ an vui.
PS: Thay lời cảm ơn thi nhân Hoang Loc (Hoàng Lộc) đã
tặng tập thơ cho một người chưa từng gặp mặt.
Đà Nẵng, tháng 4 – 2017
NGUYỄN THOẠI VY
