Thấy bài viết này của nhà thơ
Phan Xuân Sinh, bạn tôi, trên báo mạng. Mang về đây như một niềm vui
được xẻ chia về tập thơ vừa phát hành ở quê nhà. Tạ lòng bạn. HL
HOÀNG LỘC,
người chống gậy đi với chữ tình
Viết
về Hoàng Lộc thì phải nói đến thơ tình. Mấy chục năm nay Hoàng Lộc vẫn
mang mãi cái nòi tình nầy trong thơ. Anh đã trau chuốt nó, đã nắn nót
nó, nên nó thành lão luyện, thượng thừa như một người luyện kiếm đến hồi
không cần kiếm trong tay, chỉ cầm một cành cây vẫn chém đá ngọt như róc
mía. Dù rằng cố tìm trong thơ anh một sự ẩn hiện khác, chứa một nội
dung khác thì thơ tình của anh vẫn là số một. Chính điều nầy đã ảnh
hưởng đến nhiều nhà thơ khác khi làm thơ tình, họ có một cái “air” thơ
giống của anh, nội dung na ná của anh, chữ dùng đôi khi mượn của anh.
Ngay cả tôi trước đây, làm thơ tình đọc lên nghe như hơi hám của Hoàng
Lộc. Như vậy đủ biết thơ tình Hoàng Lộc “dễ sợ” lắm chứ không phải chơi.
Thơ anh làm ảnh hưởng rất nhiều người, khi giật mình bứt phá ra khỏi
cái ảnh hưởng đó, thì cũng thật gian nan. Nói như vậy để biết rằng Hoàng
Lộc có một chỗ đứng khá sâu trong lòng người đọc, trong lòng anh em làm
thơ.
Cho
Dẫu Phù Vân, tập thơ mới xuất bản của Hoàng Lộc, tôi được hân hạnh tác
giả nhờ layout và chính trong lúc làm công việc nầy, tôi được đọc trước
nên có những nhận xét riêng của tôi về tập thơ. Tôi xin không đề cập đến
thơ tình cùa Hoàng Lộc, điều nầy bạn bè anh đã viết khá nhiều. Viết
láng cháng sẽ dẫm chân lên họ. Tôi xin viết tản mạn về Hoàng Lộc, về chữ
nghĩa thơ trong tuổi gìà. Dù cố tránh về thơ tình, thế nào cũng phải
đụng vào nó vì hầu hết trong đời thơ Hoàng Lộc đều chủ tâm đến thơ tình.
Như vậy nói khác đi sẽ lạc đề, sẽ sai bét về Hoàng Lộc.
Tôi
xin đề cập tới chữ nghĩa về già khi Hoàng Lộc làm thơ tình. Trên thực
tế nhìn thấy một ông già bảy mươi tuổi đứng góc đường “gò gái”, trao
những lời trêu chọc thì ta thấy chướng hết sức, Thế nhưng thơ tình tuổi
bảy mươi (một loại thơ tán gái của mấy ông thi sĩ tuổi gần đất xa trời)
thì ta thấy nó thế nào? Thứ nhất là tội nghiệp cho... mấy lão. Thứ hai
là ta thấy thấm đau, nhưng lại rất dễ thương. Khi còn trẻ làm thơ tình
thì mấy cô gái còn quan tâm tới. Có cô phải lòng tơ tưởng đến người làm
thơ cho họ. Còn bây giờ, tuổi già mình làm thơ tình là để sắt se, để
tưởng nhớ, phần đông đối tượng bây giờ đã tóc bạc răng long như mình.
Chỉ ngồi nhớ lại thời sắc hương của họ còn tươi rói. Mình làm thơ để
nhớ lại, để chiêm nghiệm, để vọng tưởng. Hãy nghe Hoàng Lộc thổn thức
một đời làm thơ của mình:
anh mài sắt cả đời không phút nghỉ
mà cuối đời chưa thấy nổi cây kim
(còn mãi đi tìm. trang 21 – tập CDPV)
Tội
nghiệp không? Thế nhưng người đọc lại không nghĩ như anh. Cục sắt to
tướng mà khởi đầu anh mài, nó đã thành kim từ lâu. Than chơi cho vui để
người khác thấu hiểu nỗi lòng của nhà thơ,chứ cây kim sắc nhọn đó đã lận
lưng từ lâu. Thơ của anh có tiếng tăm khi anh còn rất trẻ. Thế nhưng
mấy ai bằng lòng với việc mình làm. Cuối đời công danh thì tan tành, và
tình chạy đâu mất. Chính các thứ lỡ vận nầy mới tạo được những câu thơ
cô đọng của Hoàng Lộc:
rồi tóc trắng phất phơ chiều sương khói
thế xuân thu rẻ rúng chuyện công hầu
tình cũng chảy mỗi dòng theo mỗi cõi
ai trách lòng ta khói biển xanh dâu
câu thơ viết bên kia trời tưởng nhớ
đưa ta về ray rứt giữa canh đêm
trăng phố thị dẫu tàn hiên cổ độ
dễ nguôi khuây những ngọc nát châu chìm
(mưa cuối đời thơ. Trang 47, tập CDPV)
Theo
tôi công danh thì trắng, nhưng tình thì không, vì nó còn lung linh trên
các câu thơ. Càng về cuối đời, các câu thơ tình của anh càng sâu sắc,
chữ nghĩa gạn lọc, đọc lên thấy thấm thía. Nếu không biết tuổi tác Hoàng
Lộc mà chỉ đọc thơ của Hoàng Lộc ta nghĩ ngay người làm thơ còn rất
trẻ. Tại sao ta phán đoán như vậy? Vì nó mang sự thành thật, sự thủy
chung, ướt át, mà chỉ có những người trẻ mới mang tâm trạng nầy phát tán
trên thơ, cho nên ta thấy câu thơ rất dễ thương, rất trẻ trung. Hoàng
Lộc còn giữ được phong thái đó thật đáng quý. Phần đông những người làm
thơ khác, khi cao tuổi họ bỏ hẳn thơ tình, mà có còn chăng thì chữ nghĩa
cũng gượng ép nghe ra không thật. Hoàng Lộc ngược lại thơ tình tuổi về
già nó không nhí nhảnh, không làm dáng như khi xưa. Thơ tình của anh bây
giờ nó chín chắn, sâu đậm, mang thêm những ẩn dụ nên khi ta đọc, cảm
thấy nó gần gũi và dễ dàng cảm xúc.
cây đời ta gãy hết
những ngọn tình phù vân
(ngoại ô, đêm. trang 36, tập CDPV)
Hai
câu thơ trên, Hoàng Lộc mở đầu cho tập Cho Dẫu Phù Vân. Đời của một thi
sĩ ba chìm bảy nổi, cho dù thân xác có khô héo thế nào, nhọc nhằn thế
nào thì tình vẫn thủy chung. Người làm thơ luôn luôn chung thủy với tình
mình đeo đuổi, mặc dù người đã phụ mình. Hai câu thơ ngắn ngủi đó đã
gói gắm một đời làm thơ của Hoàng Lộc.
….
yêu bao nhiêu em cũng phải lấy chồng
xa biết mấy là con đường phía trước
ta theo mỏi còn em thì phải bước
có bao giờ ta đuổi kịp em đâu?
đời tàn thu mây trắng bay qua đầu…
(về buổi tàn thu ta, trang 14, tập CDPV)
Một đời làm thơ, đến tuổi già ngó lại nó như “…mây trắng bay qua đầu”.
Hoàng Lộc đã nói giùm cho rất nhiều người. Ai đọc qua tập thơ nầy cũng
bắt gặp một vài bài, một vài câu mang vóc dáng của mình, mang tâm trạng
của mình, cho nên cho dẫu phù vân sở dĩ thành công không phải vì Hoàng
Lộc kỹ thuật, mà vì anh đã thực sự đụng đến đáy lòng người đọc bằng chân
thật, bằng tự nhiên nên họ dễ cảm thông với anh về những gì anh thổn
thức.
Nhiều
người cho rằng với cái tuổi cận kề cái chết, không nên làm thơ tình vì
nó không thật. Tôi không đồng ý với quan niệm nầy. Người làm thơ phải
rung động mọi hiện trạng, tình huống trước cái đẹp. Không phải vì tuổi
tác mà chai lỳ trước những rung động. Như vậy ta sống với lý nhiều quá
chứ không còn sống với trái tim. Thi sĩ thật sự phải sống với trái tim
bất chấp tuổi tác. Làm thơ tình trong tuổi già mà ta không thấy sự gượng
ép, không một chút giả tạo, những bài thơ như vậy thật sự đã thành
công. Đọc những bài thơ tình trong tập cho dẫu phù vân ta phát hiện được
điều đó, ta chỉ thấy sự rung cảm trước những chữ nghĩa bình dị nhưng
thật sâu sắc của anh.
thôi đừng bệnh nữa ta ơi
nằm nghiêng còn mỏi nỗi đời nắng mưa
có gì đau ở hôm xưa
ở hôm mai
cả bây giờ cũng đau?
xin em vịn một vai cầu
để coi
buồn của đời nhau
chảy về
(nằm nghiêng với bệnh, trang 68, tập CDPV)
Dù
trái tim còn trẻ trung, còn yêu đời thì cũng đến hồi đưa tay đầu hàng
trước tuổi già, trước những cái rêm mình nhức mỏi. Thi sĩ không chịu
mình già…mà bởi vì yêu nhiều quá, thơ tình lai láng mới ra nông nỗi nầy,
giật mình nhìn lại thời gian mới biết dù có chống chọi cũng đành phải
chịu thua. Cái dễ thương của người làm thơ bao giờ cũng muốn mình trẻ
trung mãi để làm thơ, thế nhưng lực bất tòng tâm. Đọc những bài thơ về
già của Hoàng Lộc ta mới thấy thương cho anh. Có một điều người đọc nên
chú ý thơ tình Hoàng Lộc bây giờ khác xa thơ tình ngày trước. Chữ nghĩa
được đẻo gọt tinh xảo. Ý thơ thâm trầm, sâu lắng. Nên khi đọc lên ta có
thể không thích một vài bài, nhưng ta phải công nhận rằng làm được những
bài thơ như vậy thì thật là hoàn hảo.
Làm
việc đến khi cao tuổi ta phải nghỉ ngơi, thế nhưng làm thơ thì không
được như vậy. Nghiệp dĩ bắt chúng ta cứ đèo bòng mãi, không dứt ra được.
Có nhiều người nói về thơ Hoàng Lộc không còn được như khi xưa, không
còn hay như hồi trước. Theo tôi thì không đúng hẳn như vậy. Mỗi thời có
một cái hay riêng của nó. Thơ tình còn trẻ thì ướt át, nhí nhảnh. Thơ
tình về già thì sâu sắc, thận trọng. Ở vào cái tuổi của mình bây giờ
không thể tung tăng nhảy nhót như hồi trẻ, làm như vậy ta cảm thấy kỳ
cục và nó không thật. Ta phải làm cái gì nó hợp với tuổi tác, hợp với
cách sống hiện tại và lúc nào cũng cần chân thật. Cái quí và giá trị ở
cái chỗ chân thật. Ta hãy đọc bài thơ dưới đây của Hoàng Lộc để hiểu anh
một cách tường tận hơn:
xin được nghỉ ngơi
nghỉ ngơi thôi, hỡi gã làm thơ già
núi đã tàn rồi - kìa, biển cũng cạn
chữ nghĩa một đời, một đời hoạn nạn
cứ nổi chìm hoài theo mỗi câu thơ
hãy nghỉ ngơi thôi, cha mẹ chết rồi
cố xứ gọi về, (bạn bè cũng gọi)
bệnh hoạn bao năm hết còn nhớ rượu
lại nhớ những điều rất đỗi không nên
yêu ta một thời em vẫn là em
áo một thời bay, tóc một thời chảy
là mây là sông chưa từng ở lại
(ta vẫn một đời chỉ đứng ngó theo)
nghỉ ngơi được rồi hỡi gã làm thơ
đĩa dầu đã hao đêm còn gió nổi
kiếm một chỗ nằm nghe mình hối lỗi
về một chữ tình đáng lẽ không nên....
(xin được nghỉ ngơi, trang 89, tập CDPV)
Đây
là bài viết không mang tính giới thiệu hay phê phán. Tôi chỉ làm một
cái việc chân tình để nói giùm anh (biết đâu cũng nói về tôi) những hệ
lụy đã bắt anh phải đeo đuổi mãi chuyện làm thơ và nhất là thơ tình suốt
trong cuộc đời nầy. Dù thăng trầm của thế sự, của cuộc đời, anh vẫn
thủy chung với nó, một lòng với nó. Cái hữu hạn của con người là một trở
ngại cho anh, nếu không, được còn sống mãi anh vẫn làm thơ tình mãi
mãi. Tôi nghĩ như vậy.
Cho
Dẫu Phù Vân ra đời giữa lúc không thuận tiện lắm vì nó cố vượt qua rào
cản bên nầy, bên kia đất nước. Những người mến mộ anh, thông cảm những
tâm sự của anh đều cao tuổi hoặc đã nằm xuống. Mắt của họ lem nhem tuổi
già, lười biếng động não khi đọc thơ của anh. Thế nhưng sự cố gắng của
anh và bạn bè anh đã cho chào đời tập thơ. Đó là một sự can đảm giữa lúc
chữ nghĩa rẻ mạt, giữa lúc người ta cứ đánh giá thơ theo quan điểm
chính trị, xuất bản trong nước hay xuất bản tại hải ngoại. Họ không chịu
hiểu một thực thể văn chương không biên giới !
Houston, ngày 30 tháng 4 năm 2012
PHAN XUÂN SINH
