Cuối năm 2010, tôi được tờ Yahoovanhoaviet.com (Vũ Trà My) mời phỏng vấn về Thơ.
Bài phỏng vấn đã đi vào đầu năm 2011 - và xin được giữ lại nơi này.
Vũ Trà My: Chị (Anh) đến với thơ từ lúc nào ? Đã có bài thơ nào của một ai đã từng làm Chị (Anh)yêu thích đến tận lúc này ?
Hoàng Lộc : Năm tôi vào trung học 1956, người bác họ của tôi có mua báo hằng tháng ở Huế là tờ Bông Lúa của giáo sư Lê Hữu Mục. Những bài thơ đầu tiên tôi đọc là của các anh chị Diên Nghị, Tường Phong, Tuyết Lộc, Cao Mỵ Nhân, Thế Viên... đăng ở Bông Lúa. Có anh chị lúc ấy đang ở tuổi học trò. Điều này khiến tôi nghĩ : người ta đang là học trò mà cũng làm thơ, sao ta không ?
Thế là những bài gọi là thơ của tôi bắt đầu viết trên giấy vở cyclo thời ấy. Viết chỉ một mình đọc, không dám chia xẻ với ai ! Mãi đến khi tôi biết mua báo Sài Gòn để đọc và trái tim biết rung động với cô bạn cùng lớp khi viết, để can đảm gửi một số bài gọi là thơ ấy cho tờ Văn Nghệ Tiền Phong do luật sư Như Trị Bùi Chánh Thời phụ trách mục thơ - tôi mới... chính thức "đến" với Thơ.
Cũng từ một người bác họ khác của tôi, tôi được nghe những câu Kinh Thi do bác đọc. Và có đoạn đã theo tôi cả đời với lời giảng của chính bác tôi :
Quan quan thư cưu
tại hà chi chưu
yểu điệu thục nữ
quân tử hảo cừu
(Hoà hoà có tiếng chim cưu kêu ! Nó kêu ở đâu ? Kêu ở doi sông Hà. Nó kêu làm sao ? Nó kêu rằng có người gái thục thơm lòng mà trai lành cứ muốn đến cầu duyên...)
Vũ Trà My:Theo Chị ( Anh ) khi làm thơ và công bố rộng rãi cho tất cả độc giả, anh có nghĩ cảm hứng đó cần trau chuốc hay chỉnh sửa như thế nào để cho mọi người yêu thơ cùng đọc, có thể hiểu được, và có thể chia sẻ cảm xúc này không? Hay chỉ tôn trọng đúng cảm xúc của mình trong phút cảm hứng bất chợt đó và đứa con tinh thần ra đời?
Hoàng Lộc : Có thể cách nghĩ của tôi sai. Nhưng từ bao giờ- tôi chỉ làm thơ cho một người. Đó là cho một người nữ thường gọi là ...Nàng Thơ. Không có Nàng, không có thơ Hoàng Lộc.
Với tôi, Thơ là Cảm Xúc. Cảm xúc về một điều gì đó từ Nàng hay... của Đời- là có tứ thơ rồi. Cảm hứng tới và có chút thời gian là bài thơ có thể hoàn tất. Tôi thường chỉ chỉnh sửa một số chữ lặp trong bài thơ. Chẳng mấy khi tôi phải "sửa thơ để được người khác hiểu".
Bài thơ đã viết, tự nó đã nói hay không nói được điều gì mà thôi. Tác giả không cần nói thêm. Cảm xúc của bài thơ là cảm xúc của nhiều người - thì bài thơ thành công. Cách đây mấy ngày - một bạn đọc của tôi phán : "Đọc thơ HL có cái thú là nhiều khi cứ tưởng bài thơ là của chính mình viết" (Lý Vĩnh Huê). Đây là câu khen ngợi - nhưng tôi lại thấy nó đúng với ý trên của tôi.
Vũ Trà My: Chị (Anh) nghĩ bây giờ nếu có một bài thơ mới .anh sẽ chia sẻ đứa con tinh thần của mình theo tạng thơ bấy lâu nay, hay nên sửa đổi lại chút ít hoặc thay đổi hẳn theo trào lưu bây giờ ? Như thơ cách tân dùng chử mới lạ ,thơ theo hậu hiện đại, thơ trình diễn , thơ tân hình thức, thơ dùng chữ dung tục…etc....?
Hoàng Lộc :Cái học, cái đọc của tôi về thơ là những gì rất cổ điển và...sau Tiền Chiến. Vì thế, hình
như thơ có vần, tôi thường xử dụng. Sau này khi đọc Sáng Tạo, Hiện Đại... lối thơ tự do như của Thanh Tâm Tuyền cũng có khi tôi thử nghiệm và có bài cũng đọc được. Cái thời " chạy theo trào lưu" thật sự đã qua khi chính mình đã tìm được bản sắc ?
Cách viết nào - thể loại nào, theo tôi, không phải là chuyện quan trọng. Quan trọng, như đã nói, chỉ ở chỗ : bài thơ có chuyên chở được cảm xúc riêng của người viết mà có được nhiều người đồng cảm hay không. Cảm xúc riêng có thành chung được hay không.. Thế thôi.
CÂU HỎI RIÊNG CHO HOÀNG LỘC :
Vũ Trà My : Như anh đã tự xác nhận là anh có..hơi hướm cổ điển...tiền chiến và thường làm thơ vần điệu.. Thế, có bao giờ anh đọc thơ hiện đại và thích nó ? Có bao giờ anh thử nghiên cứu về Tân Hình Thức, Hậu Hiện Đại ? Nếu có, anh...hợp với nhà thơ nào ?
Hoàng Lộc : Đến thời điểm này là cuối năm 2010, tôi đang làm thơ - tôi vẫn được bằng hữu đọc và có người khen - như thế tôi cũng...hiện đại - đúng không ?
Bằng hữu anh em làm thơ thân quen với tôi vẫn có ông là Tân Hình Thức, Hậu Hiện Đại... đó. Khế
Iêm vẫn gửi thơ tặng tôi. Tôi vẫn đọc Lý Đợi, Nguyễn Hữu Hồng Minh, Phan Huyền Thư..Có ông vốn "thơ truyền thồng" cũng rất Tân Hình Thức như Trần Vấn Lệ, Đức Phổ, Hoàng Xuân Sơn... Chính ông Hoàng Xuân Sơn đã khiến tôi, có khi phải chia lục bát ra thành... nhiều tầng thì đọc mới... có lý hơn.
Tôi không dám sắp xếp trào lưu, nhóm nhiếc này nọ gì cho một ai- chỉ vì tôi không rành cho lắm. Có những tên tuổi mới toanh, làm thơ không vần, hoặc một-nửa-có vần như Nguyễn Thị Ánh Huỳnh và Đông Hà. Nghe đâu Nguyễn Thị Ánh Huỳnh là hội viên hội nhà văn VN - còn Đông Hà đang dạy học ở Huế ? Tôi mới đọc thấy thơ của hai cô nương này trên mạng- và lấy làm thích lắm. Thích và...hợp cũng giống nhau chứ, Vũ Trà My ? (Cười)
Vũ Trà My: Anh là một người làm thơ cũng nhiều thập niên rồi. Có bao giờ anh ưu tư về Thơ Việt Nam không ? Ưu tư về vượt thoát nào đó thật ngoạn mục kiểu...cá vượt vũ môn - để thơ Việt không ở hoài tình trạng " trì trệ, lẩn quẩn "- như một số ý kiến đã nhận xét ?
Hoàng Lộc : Tôi ngầm hiểu nhà phê bình Nguyễn Hưng Quốc có lần sắp xếp bọn làm thơ chúng tôi ( khởi viết trước 75) là lớp thơ "vần vè làng xã". Có sao đâu. Vì xã hội chúng tôi từng sống là xã hội làng xã mà ! Thơ của chúng tôi kéo theo một nửa thế hệ sau chúng tôi - cũng vẫn vậy ? Thế là
có cái vụ "Thơ VN đang cần khởi sắc, đang cần một sự chuyển đổi cấp thiết" - và nhiều khuynh hướng, nhiều nổ lực cách tân đã có mặt ở trong và cả ngoài nước, từ hai chục năm qua ?
Tôi là gã làm thơ nên luôn trân trọng và thán phục mọi sự cách tân cho thơ Việt. Tôi chờ đợi, như chờ đợi và tin một Tình Già của Phan Khôi thứ hai thế nào cũng xuất hiện. Phải có một tài năng thơ thật sự thì mới làm được chuyện lớn như thế. Nhanh hay chậm thôi. Nhưng sẽ phải như thế.
Hai chục năm nay- tôi thấy thơ Việt Nam có cái lạ mà chưa có cái hay hơn. Lạ ở cách viết, ở mỹ cảm mới, ở hình thức.. Phần hồn thơ, theo tôi, đã xa dần nhà thơ ? Tôi làm thơ - mà lắm khi đọc thơ, không hiểu bài thơ nói chuyện gì ! Và nhất là cứ thử đặt nhiều bài thơ của nhiều tác giả bên cạnh nhau - thấy họ rất giống nhau, thiếu cái bản sắc từng người.
(Tôi nhớ Nguyễn Hưng Quốc có khuyên cái ý đại khái rằng : bỏ hết cái học, cái đọc cũ - học cái học mới, đọc cái mới - thì có thể cảm ra thứ thơ mới này ! Ôi chao, tôi làm chi có thì giờ để...làm lại từ đầu đây, hả trời ?)
Bài phỏng vấn đã đi vào đầu năm 2011 - và xin được giữ lại nơi này.
Vũ Trà My: Chị (Anh) đến với thơ từ lúc nào ? Đã có bài thơ nào của một ai đã từng làm Chị (Anh)yêu thích đến tận lúc này ?
Hoàng Lộc : Năm tôi vào trung học 1956, người bác họ của tôi có mua báo hằng tháng ở Huế là tờ Bông Lúa của giáo sư Lê Hữu Mục. Những bài thơ đầu tiên tôi đọc là của các anh chị Diên Nghị, Tường Phong, Tuyết Lộc, Cao Mỵ Nhân, Thế Viên... đăng ở Bông Lúa. Có anh chị lúc ấy đang ở tuổi học trò. Điều này khiến tôi nghĩ : người ta đang là học trò mà cũng làm thơ, sao ta không ?
Thế là những bài gọi là thơ của tôi bắt đầu viết trên giấy vở cyclo thời ấy. Viết chỉ một mình đọc, không dám chia xẻ với ai ! Mãi đến khi tôi biết mua báo Sài Gòn để đọc và trái tim biết rung động với cô bạn cùng lớp khi viết, để can đảm gửi một số bài gọi là thơ ấy cho tờ Văn Nghệ Tiền Phong do luật sư Như Trị Bùi Chánh Thời phụ trách mục thơ - tôi mới... chính thức "đến" với Thơ.
Cũng từ một người bác họ khác của tôi, tôi được nghe những câu Kinh Thi do bác đọc. Và có đoạn đã theo tôi cả đời với lời giảng của chính bác tôi :
Quan quan thư cưu
tại hà chi chưu
yểu điệu thục nữ
quân tử hảo cừu
(Hoà hoà có tiếng chim cưu kêu ! Nó kêu ở đâu ? Kêu ở doi sông Hà. Nó kêu làm sao ? Nó kêu rằng có người gái thục thơm lòng mà trai lành cứ muốn đến cầu duyên...)
Vũ Trà My:Theo Chị ( Anh ) khi làm thơ và công bố rộng rãi cho tất cả độc giả, anh có nghĩ cảm hứng đó cần trau chuốc hay chỉnh sửa như thế nào để cho mọi người yêu thơ cùng đọc, có thể hiểu được, và có thể chia sẻ cảm xúc này không? Hay chỉ tôn trọng đúng cảm xúc của mình trong phút cảm hứng bất chợt đó và đứa con tinh thần ra đời?
Hoàng Lộc : Có thể cách nghĩ của tôi sai. Nhưng từ bao giờ- tôi chỉ làm thơ cho một người. Đó là cho một người nữ thường gọi là ...Nàng Thơ. Không có Nàng, không có thơ Hoàng Lộc.
Với tôi, Thơ là Cảm Xúc. Cảm xúc về một điều gì đó từ Nàng hay... của Đời- là có tứ thơ rồi. Cảm hứng tới và có chút thời gian là bài thơ có thể hoàn tất. Tôi thường chỉ chỉnh sửa một số chữ lặp trong bài thơ. Chẳng mấy khi tôi phải "sửa thơ để được người khác hiểu".
Bài thơ đã viết, tự nó đã nói hay không nói được điều gì mà thôi. Tác giả không cần nói thêm. Cảm xúc của bài thơ là cảm xúc của nhiều người - thì bài thơ thành công. Cách đây mấy ngày - một bạn đọc của tôi phán : "Đọc thơ HL có cái thú là nhiều khi cứ tưởng bài thơ là của chính mình viết" (Lý Vĩnh Huê). Đây là câu khen ngợi - nhưng tôi lại thấy nó đúng với ý trên của tôi.
Vũ Trà My: Chị (Anh) nghĩ bây giờ nếu có một bài thơ mới .anh sẽ chia sẻ đứa con tinh thần của mình theo tạng thơ bấy lâu nay, hay nên sửa đổi lại chút ít hoặc thay đổi hẳn theo trào lưu bây giờ ? Như thơ cách tân dùng chử mới lạ ,thơ theo hậu hiện đại, thơ trình diễn , thơ tân hình thức, thơ dùng chữ dung tục…etc....?
Hoàng Lộc :Cái học, cái đọc của tôi về thơ là những gì rất cổ điển và...sau Tiền Chiến. Vì thế, hình
như thơ có vần, tôi thường xử dụng. Sau này khi đọc Sáng Tạo, Hiện Đại... lối thơ tự do như của Thanh Tâm Tuyền cũng có khi tôi thử nghiệm và có bài cũng đọc được. Cái thời " chạy theo trào lưu" thật sự đã qua khi chính mình đã tìm được bản sắc ?
Cách viết nào - thể loại nào, theo tôi, không phải là chuyện quan trọng. Quan trọng, như đã nói, chỉ ở chỗ : bài thơ có chuyên chở được cảm xúc riêng của người viết mà có được nhiều người đồng cảm hay không. Cảm xúc riêng có thành chung được hay không.. Thế thôi.
CÂU HỎI RIÊNG CHO HOÀNG LỘC :
Vũ Trà My : Như anh đã tự xác nhận là anh có..hơi hướm cổ điển...tiền chiến và thường làm thơ vần điệu.. Thế, có bao giờ anh đọc thơ hiện đại và thích nó ? Có bao giờ anh thử nghiên cứu về Tân Hình Thức, Hậu Hiện Đại ? Nếu có, anh...hợp với nhà thơ nào ?
Hoàng Lộc : Đến thời điểm này là cuối năm 2010, tôi đang làm thơ - tôi vẫn được bằng hữu đọc và có người khen - như thế tôi cũng...hiện đại - đúng không ?
Bằng hữu anh em làm thơ thân quen với tôi vẫn có ông là Tân Hình Thức, Hậu Hiện Đại... đó. Khế
Iêm vẫn gửi thơ tặng tôi. Tôi vẫn đọc Lý Đợi, Nguyễn Hữu Hồng Minh, Phan Huyền Thư..Có ông vốn "thơ truyền thồng" cũng rất Tân Hình Thức như Trần Vấn Lệ, Đức Phổ, Hoàng Xuân Sơn... Chính ông Hoàng Xuân Sơn đã khiến tôi, có khi phải chia lục bát ra thành... nhiều tầng thì đọc mới... có lý hơn.
Tôi không dám sắp xếp trào lưu, nhóm nhiếc này nọ gì cho một ai- chỉ vì tôi không rành cho lắm. Có những tên tuổi mới toanh, làm thơ không vần, hoặc một-nửa-có vần như Nguyễn Thị Ánh Huỳnh và Đông Hà. Nghe đâu Nguyễn Thị Ánh Huỳnh là hội viên hội nhà văn VN - còn Đông Hà đang dạy học ở Huế ? Tôi mới đọc thấy thơ của hai cô nương này trên mạng- và lấy làm thích lắm. Thích và...hợp cũng giống nhau chứ, Vũ Trà My ? (Cười)
Vũ Trà My: Anh là một người làm thơ cũng nhiều thập niên rồi. Có bao giờ anh ưu tư về Thơ Việt Nam không ? Ưu tư về vượt thoát nào đó thật ngoạn mục kiểu...cá vượt vũ môn - để thơ Việt không ở hoài tình trạng " trì trệ, lẩn quẩn "- như một số ý kiến đã nhận xét ?
Hoàng Lộc : Tôi ngầm hiểu nhà phê bình Nguyễn Hưng Quốc có lần sắp xếp bọn làm thơ chúng tôi ( khởi viết trước 75) là lớp thơ "vần vè làng xã". Có sao đâu. Vì xã hội chúng tôi từng sống là xã hội làng xã mà ! Thơ của chúng tôi kéo theo một nửa thế hệ sau chúng tôi - cũng vẫn vậy ? Thế là
có cái vụ "Thơ VN đang cần khởi sắc, đang cần một sự chuyển đổi cấp thiết" - và nhiều khuynh hướng, nhiều nổ lực cách tân đã có mặt ở trong và cả ngoài nước, từ hai chục năm qua ?
Tôi là gã làm thơ nên luôn trân trọng và thán phục mọi sự cách tân cho thơ Việt. Tôi chờ đợi, như chờ đợi và tin một Tình Già của Phan Khôi thứ hai thế nào cũng xuất hiện. Phải có một tài năng thơ thật sự thì mới làm được chuyện lớn như thế. Nhanh hay chậm thôi. Nhưng sẽ phải như thế.
Hai chục năm nay- tôi thấy thơ Việt Nam có cái lạ mà chưa có cái hay hơn. Lạ ở cách viết, ở mỹ cảm mới, ở hình thức.. Phần hồn thơ, theo tôi, đã xa dần nhà thơ ? Tôi làm thơ - mà lắm khi đọc thơ, không hiểu bài thơ nói chuyện gì ! Và nhất là cứ thử đặt nhiều bài thơ của nhiều tác giả bên cạnh nhau - thấy họ rất giống nhau, thiếu cái bản sắc từng người.
(Tôi nhớ Nguyễn Hưng Quốc có khuyên cái ý đại khái rằng : bỏ hết cái học, cái đọc cũ - học cái học mới, đọc cái mới - thì có thể cảm ra thứ thơ mới này ! Ôi chao, tôi làm chi có thì giờ để...làm lại từ đầu đây, hả trời ?)
vài bài thơ tiêu biểu :
CÁI BỤNG CỦA NÀNG
cái bụng của nàng sao mà chướng vậy ?
anh đứng trông theo - bất giác đau lòng
chíếc áo dưỡng thai che mười-phần-gã-ấy
có phần nào sương khói của anh không ?
1989
NỔI CHÌM HẠT LỆ
hạt lệ ta hạt lệ người
kể như đã thấm vào nơi tuyệt tình ?
hạt lệ em hạt lệ mình
có khi rớt ở biển xanh mất rồi ?
em từng khóc giữa ngày vui
giữa đêm trăng khuyết giữa lời thơ xưa ? t
a từng khóc với thờ ơ
với em - bất tận cõi bờ thời gian...
em bưng hạt lệ lên ngàn
để xin hoá thạch đầu non một đời ?
ta cầm hạt lệ về khơi
chìm tan với biển quên trời phù vân ?
sao không úp hạt lệ gần
lên vai nhau khóc một lần rồi thôi ?
2009
BẠC TÌNH CA
là lúc em vừa thay áo mới
tay trong tay, em bước theo người
a đứng bên cầu coi nước chảy
nghe lòng mình lạnh buốt ngàn sau
là lúc em vừa ăn bát cháo
ăn xong, cái bát đã tan tành
ta cúi lượm lên từng mảnh vỡ
xóc tay mình, máu ứa trăm năm
em vứt câu thơ vừa mới đọc
chữ theo đường chữ, giấy nằm mơ
em tưởng câu thơ không biết khóc
ai ngờ ướt đẫm một trời xưa….
5-2010
hoàng lộc
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Xin chào bạn đã đến với Trang Thơ Tình Hoàng Lộc